Yrd. Doç. Dr. Ahmet Yıldırım‘ın Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları isimli hacimli çalışması, üzerinde daha fazla durmayı gerektiren bir muhtevaya sahip olmakla birlikte, bu köşenin böyle detaylı bir “review” çalışması için uygun olmadığını biliyorum. Bunun için bugünkü yazıyla mezkûr kitap hakkındaki değerlendirmeler son bulacak. Keşke daha fazla vaktim olsaydı da, Yıldırım’ın gerçekten önemsediğim bu çalışması hakkında sadece aleyhte değil, lehte de söylenmesi gerekenleri aktarabilseydim. Ama bu seri yazıların ilkinde yer alan genel değerlendirmenin bu maksatla yapıldığının gerek … Devamını Oku
Hz. Peygamber ve Gayb
Gaybdan haber veren hadislerin –Hz. Peygamber (s.a.v)’in gaybı bilemeyeceği gerekçesiyle– ihtiyatla karşılanması gerektiği söylemine yabancı değiliz. Nitekim Yard. Doç. Dr. Ahmet Yıldırım da çalışmasının Tevhid bahsinin –Cuma gününün özelliklerinden bahseden– 11. hadisi hakkında, “Hadisi Ebu Hureyre’den Muslim rivayet etmiştir. Kıyametin ne gün kopacağı gaybdır. Kur’an ise gaybın yalnız Allah tarafından bilinebileceğini söylemektedir” demek suretiyle ilgili hadisin güvenilirliği hakkında –zımnen– olumsuz kanaat beyan etmektedir. Yine meseleyi tekil olarak bu hadise indirgemeden, ilke planında konuşacak olursak, öncelikle Kur’an’ın, gaybın … Devamını Oku
Çürük Yumurta Mı, Halat Mı?
Hadis konusuna daha baştan önyargılı bakanların sıkça dile getirdiği bir argümana değineceğim bugün. Nebevî emaneti zayi etmemek ve gerçekten ağır bir vebali yüklenmeyi göze alma çılgınlığına düşmemek için kılı kırk yarma hassasiyetini sindiremeyişi anlamam mümkün değil. (Yard. Doç. Dr. Ahmet Yıldırım’ın bu cümlelerin muhatabı olmadığını peşinen belirteyim.) Meseleye iki açıdan bakmak mümkün: 1) Hadis külliyatı arasına uydurma karıştığı vakıasını öne çıkartarak hadislere negatif önyargıyla “hangileri uydurma olmayabilir?” sorusuyla yaklaşmak. 2) Mezkûr vakıayı da dikkatte tutmakla birlikte, Müslüman … Devamını Oku
Seneden Sahih, Metnen?
Hadisin senedinin sahih olmasının metnin makbuliyeti anlamına gelip gelmeyeceği konusu öteden beri tartışılmıştır. Kabule şayan olan, senetle metin arasında böyle bir lazım-melzum ilişkisinin bulunmayacağı, yani senedin sıhhatinin metnin sıhhatini garantilemeyeceği şeklindeki görüştür. Yard. Doç. Dr. Ahmet Yıldırım’ın da çalışmasında bu görüşü benimsediğini görüyoruz. Ancak burada önemli bir nokta var: Bu ilke işletilirken metnin durumu son derece titiz bir araştırmayla ortaya konmuş olmalıdır. Senedi sahih herhangi bir hadis hakkında söz gelimi “Kur’an’a aykırıdır” gibi bir değerlendirme yapabilmek için, … Devamını Oku
Hadis Mi, Ehl-i Kitap’tan İktibas Mı?
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Yıldırım’ın mezkûr çalışmasında dikkatlerden kaçmayan bir diğer husus da, kimi hadisler ile Ehl-i Kitab’ın kitapları arasındaki paralelliği, rivayetin oralardan iktibas edilmiş olabilme ihtimaline hamletmesidir. Sözgelimi kitabının 84. sayfasında, “Allah kıyamet gününde, “Ey Ademoğlu! Ben hasta oldum, sen beni niçin ziyaret etmedin?…” şeklindeki rivayet üzerinde dururken, onu Müslim’in rivayet ettiğini söylüyor; ardından İncil’den hadisin muhtevası ile benzerlik arz ettiği görülen pasajlar naklediyor ve şu hükme varıyor: “İncil’deki bu benzer ifadelerden dolayı rivayeti ihtiyatla karşılamak … Devamını Oku
Usul-i Hadis Mülahazaları-3
Bir önceki yazıyı et-Tirmizî’nin “hasen-garib” tabirindeki “garib”e kısaca değinerek bitirmiştik. et-Tirmizî bu terimi, “isnadında itham edilmiş ravi bulunmayan, metni şazz olmayan ve birden fazla yoldan nakledilmiş hadisler”i anlatmak için kullandığını es-Sünen‘in sonundaki İlel kısmında tasrih etmektedir. Buradaki “itham edilmemiş” ifadesi üzerindeki mülahazalardan çıkan sonuca göre bu ifade sadece “yalancılıkla itham”ı değil, aynı zamanda “gaflet ve fıskla itham”ı da anlatır. Onun bu tanımının sahih hadis için de geçerli olup olmadığı da bir bahs-i diğer olmakla birlikte burada bizi … Devamını Oku
Usul-i Hadis Mülahazaları-2
Öncelikle belirteyim ki, Yard. Doç. Dr. Ahmet Yıldırım’ın Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları isimli çalışmasına değindiğim 31 Ağustos tarihli yazı, özel olarak bu çalışmayı konu edinmediği için, sadece bir paragraf içinde ve çok kısa olarak bir-iki noktaya temas etmiştim. Yıldırım’ın mezkûr çalışması hakkında genel bir değerlendirme yapılacak olursa şunlar söylenebilir: İlk bakışta yoğun bir emek mahsulü olduğu hemen anlaşılan kitap, önyargıdan uzak, mutedil bir üslupla kaleme alınmış. Özellikle Tasavvuf söz konusu olduğunda akla gelen tartışmalı konularda keskin … Devamını Oku
Usul-i Hadis Mülahazaları-1
Bundan tam 2 ay önce (31 Ağustos) bu köşede Tasavvuf konusunda bir yazı yazmıştım. Son kısmında Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları adlı çalışmasına kısaca değindiğim Yard. Doç. Dr. Ahmet Yıldırım, bir süre önce mail kutuma şöyle bir not gönderdi: “Muhterem E. Sifil, “31 Ağustos 2002 tarihli (Milli Gazete) “Netameli bir konu: Tasavvuf” yazınızı okudum ve çalışmamla ilgili genel mülahazalarınızı gِördüm. Teşekkür ederim. Mülahazalarınızı şöyle değerlendirebiliriz: Takdir edersiniz ki Tevessül konusu spesifik bir konu, biz ise çalışmamızda onun … Devamını Oku
Yeni Arayışlar, Teknik Arızalar
Kimi zaman vahyin, Sahabe’den bazılarının –özellikle de Hz. Ömer (r.a)’in– öngörüsü doğrultusunda –hatta onların kullandıkları ifadelerle– inmiş olmasından hareketle Sahabe’nin, somut olay karşısında vahyin ne tarzda ineceğini kestirebildiğini genelleme yaparak söylemek mümkün müdür? Eğer bu konudaki rivayetlere güveniyorsak –ki durum onu gösteriyor–, herhangi bir sahabînin, “Şu konuda şöyle bir vahiy inecek” şeklinde bir “önsezide” bulunduğunu gösteren herhangi bir veri bulunduğundan ben haberdar değilim. Bence olay şudur: Sahabî, herhangi bir olay karşısında görüşünü dile getirmiş ve akabinde onun … Devamını Oku
Ulemanın “Usul” Çalışmalarını Nasıl Algılamalı?-3
Din’in, Peygamber’in rehberliğinde ama artık O’nun fizik varlığı olmaksızın yaşanmaya başladığı ilk dönem Sahabe dönemidir. Bu dönemin, Din’i Peygamber’den telakki eden ilk neslin, yani ilk İslam toplumunun kendi ayakları üstünde durma tecrübesini yansıtması dolayısıyla ayrı bir önemi haiz bulunduğu muhakkaktır. Klasik usullerin temellerinin “beşer tecrübesi” bağlamında ilk referansını Sahabe kuşağının oluşturmasının esprisi burada yatmaktadır. Zahid el-Kevserî şöyle der: “Hz. Peygamber (s.a.v), ashabını Din’de fıkıh sahibi yapmış ve kendilerini istinbat yöntemleri konusunda eğitmişti. Hatta daha kendisi hayattayken Sahabe’den … Devamını Oku