Soru:

İki gayri müslim arasında da kul hakkı olur mu? Hakkı gaspedilen, gaspedenden hakkını ahirette alır mı? Bir gayrimüslimin hakkı bir müslüman tarafından gaspedilirse bu gayri müslim hakkını müslümandan ahirette alabilir mi? Hayvan hakkının hükmü nedir? Kul hakkında olduğu gibi ahirette bunun hesabı sorulur mu?

Cevap:

Cevaba geçmeden önce bir noktaya değinmekte fayda var: “Kul hakkı” ile “insan hakları” ayrı dünyalara ait iki kavramdır. Modern zamanlarda “insan hakları” anlayışını merkeze alarak “kul hakkı” ile ilgili İslamî nass ve uygulamaları bu anlayışa uyarlamak hayli “iş görüyor” ise de, buna Din’den gerçek anlamda onay almak mümkün değildir. Her şeyden önce “insan hakları” kavramı, bizzat insan (Batılı insan) tarafından, belli tarihsel, kültürel ve sosyal süreçlerden geçilerek ulaşılmış bir kavramdır ve bireyin özgürlüğüne vurgu yapar. (Buradaki “özgürlük” kavramına, ağırlıklı olarak, İslam’ın “tuğyan” olarak gördüğü anlayış ve davranış biçimlerinin muhteva verdiğine dikkat edilmelidir.)

“Kul hakkı” kavramına gelince; Din nazarında riayet edilmesi gereken üç hukuk katmanından birini ifade eder. (Diğer ikisi, “Hukukullah” ve “hukuku’n-nefs”dir.) Aslı “hukuku’l-ibad” (yaratılmışların hukuku) dur ve –”insan hakları” kavramının aksine– insan “özgürlüğünü” sınırlayan bir mahiyete sahiptir. Hukuku’l-ibad, sadece insanın değil, diğer bütün yaratılmışların hukukunun muhafazası lehine bireyin davranış ve fiillerinin sınırlandırılmasını kapsar. (Bu hususun detayları için Semerkand dergisinin Mart-2004 tarihli sayısına veya http://www.ebubekirsifil.com/index.php?sayfa=detay&tur=dergi&no=52 adresine bakılabilir.)

Sorunun cevabına gelince;

Boynuzsuz koyunun hakkının boynuzlu koyundan alınacağı^[1]Bkz. Müslim, “Birr”, 61; et-Tirmizî, “Kıyâme”, 2; Ahmed b. Hanbel, II, 235, 301…; İbn Hibbân, el-İhsân, XVI, 363. hesap gününde, kimseye zerre kadar zulmedilmez, kimsenin zerre kadar hakkı kimsede bırakılmaz.

Bir gayrimüslim, bir başka gayrimüslimin şu veya bu şekilde hakkını gasp etmişse, ahirette bunun hesabı da elbette görülecektir. Her ne kadar gayrimüslim olmaları hasebiyle ikisi de ehl-i azap olsa da, gasp edenin azabının, diğerine göre daha fazla olacağını söyleyebiliriz.

“Sonra siz muhakkak kıyamet günü Rabbinizin huzurunda birbirinizden davacı olacaksınız”^[2]39/ez-Zümer, 31. ayeti, mahkeme-i kübrada insanların birbirlerini dava edeceklerini, birbirlerinden şikâyetçi olacaklarını açık bir şekilde haber vermektedir.

Keza “her nefsin” müsbet veya menfi anlamda kazandığının karşılığını göreceğini vurgulayan 20/Tâhâ, 15, 40/el-Mü’min, 17… gibi ayetlerin umum ifadelerinden, mahkeme-i kübrada gayrimüslimlerin dahi bu dünyada her yaptığının hesabını vereceği sonucunu çıkarabiliriz.

Devam edecek.

Milli Gazete – 31 Aralık 2005