Soru:

İmam-ı Ebu Hanife’nin Kur’an’ı 2 rekatte 2 defa hatmettiğini bir yazınızda belirtmişsiniz. Sanırım temmuz ayındaki bir makalenizde… Ayrıca bununla ilgili M. Zahid Kevseri merhumun Makalat isimli eserinden de alıntı yapmışsınız. Şimdi:Bir hatimin kaç saatte bittiğini bildiğinizi düşünerek, 6 saatten önce bir hatimin bitme şansı nerede ise yok. En hızlı şekliyle 2 hatim 12 saat sürerse, 2 rekatı da bölmek mümkün olmazsa, İmam-ı Azam bu iki rekati nasıl ve hangi vakte sığdırmıştır?Kabe’de bunu kılmışsa, Kabe yani Mekke-i Mükerreme ekvatora yakın olduğu için gün uzama ve kısalması da buradaki kadar bariz değildir. Bir geceye bunun sığma ihtimali de yoktur. Sizin nasıl böyle bir olaya inanıp aktardığınızı anlamada zorlanıyorum.Ayrıca sahih sünnette Peygamberimizin (Buhari, Müslim, Tirmizi, Ebu Davud ve Ahmed b. Hanbel) 7 günden önce hatmedilmeme yasağı da gayet açık ve net iken, İmamın böyle bir şey yaptığını ileri sürmek… Bilemiyorum.

Bir hadisteki nehyi fazilete yorumlamak için karineler olması gerektiği hepimizce malum. Size göre karine, bazı sahabe ve sonraki nesillerin (veya dört kişinin) Kur’an’ı bir defada üstelik namazda hatim ettiğine dair gelen rivayetler.

1. Bu rivayetlerin tahkiki ne derece yapılmıştır?
2. Aklen bile mümkün olmayan bu tür olayları bazı ulema aktardığı için biz niye aynen kabul etmek zorundayız? Mesela tertil üzere bir cüz yaklaşık bir saat sürer. Hadr ile okunsa bile 40 dakikadan aşağı inmez. 30 cüz X 40 dk = 1200 dk eder ki, bu da 20 saat demektir. Dört vakit namaz nereye gitti?

Cevap:

Soruda gönderme yapılan yazıda (10 Temmuz 2005) söylediğim anlam olarak şudur: el-Kevserî, İmam Ebû Hanîfe‘nin “bir” rek’atte (“iki rek’atte” değil!) Kur’an‘ı hatmettiğini anlatan rivayeti kuşku ile karşılamamıştır. Gerçek de budur. İmam Ebû Hanîfe‘nin biyografisine tahsis edilmiş eserlerin hemen tamamında bu konu zikredilmiştir. Ayrıca ez-Zehebî‘nin Tarihu’l-İslam ve Menakıb‘ında, el-Vafi fi’l-Vefeyat‘da, İbn Sa’d‘ın Tabakat‘ında, el-Mizzî‘nin Tehzîbu’l-Kemâl‘inde ve daha birçok eserde İmam Ebû Hanîfe, gerek ayrı ayrı, gerekse tek rivayet halinde Kur’an‘ı tek rek’atte hatmeden 4 kişiden (diğerleri Hz. Osman, Temîm ed-Dârî, Sa’îd b. Cübeyr) biri olarak zikredilmiştir.

Soruda değinilen hadise gelince, Efendimiz (s.a.v)’in oradaki maksadının “Kur’an‘ı fehmederek okumanın ideal sınırını belirleme” olduğunu söyleyebiliriz. Zira el-Müsned^[1]el-Müsned, II, 164. ve dört Sünen‘de^[2]Ebû Dâvûd, “Ramadân”, 8-9; et-Tirmizî, “Kur’ân”, 11; en-Nesâî, es-Sünenu’l-Kübrâ, V, 25; İbn Mâce, “İkâme”, 178. nakledildiğine göre Efendimiz (s.a.v), “Kur’an’ı üç günden az sürede okuyan, onu fıkhedemez” buyurmuş, yine rivayet edildiğine göre, Kur’an‘ı üç günde hatmetme konusunda izin isteyen Sa’d b. el-Münzir isimli sahabiye (r.a) izin vermiş,^[3]et-Taberânî, el-Mu’cemu’l-Kebîr, VI, 51. mezkûr kaynaklara ilaveten ed-Dârimî‘nin de naklettiğine göre Abdullah b. Amr (r.a)’ı da üç günden daha az sürede hatmetmekten sakındırmıştır.^[4]ed-Dârimî, “Fedâilu’l-Kurân”, 33. Örnekleri çoğaltmak mümkün…

Kur’an‘ı yedi günden daha az sürede hatmettiği kaynaklarda nakledilen pek çok isim mevcuttur. Bunlardan bir kısmını bir sonraki yazıda zikredeceğim…

Eğer işaret soruda değinilen hadis mutlak nehye delalet etseydi, aralarında sahabilerin de bulunduğu yüzlerce insanı Efendimiz (s.a.v)’e muhalefet etme töhmetiyle yüz yüze bırakmamız gerekirdi!

Devam edecek.

Milli Gazete – 29 Ekim 2015