Soru:

Resim ve heykelin, şu yaşadığımız zamanda diliminde toptan caizdir-değildir denmeyecek kadar dallı budaklı bir mesele olduğunu düşünüyorum. Tasnif edecek olursak:

Hikmet-illet

Risale-i nurlarda, İslamî hükümlerin “taabbudi” ve “makul-ul mana” olmak üzere ikiye ayrıldığını okumuştum. Bu çerçevede, resim ve heykel, belli bir hikmet ve maslahata binaen yasaklanan hükümler cümlesinden olsa gerek… Zira, hadislerde Allah’ın yaratmasına benzemeye çalışmak ve mahlukat tasvirlerini hürmet-ta’zim makamında tutmanın yanlışlığına işaret ediliyor:

“Her kim bir canlı resmi yaparsa Allah ona o resme can verinceye kadar azab eder. Ressam resmine katiyyen ruh veremez ve ebediyen azab olunur” (Tecrid-i Sarih Tercümesi, VI, 533). (Küfürden başka günahlar ebedi azabı gerektirmez iken niçin böyle denmiş olabilir? Putlaştırmaya vesile olanlar olmasın?)

“Ebû Hüreyre (ra) rivâyet eder: Bir defasında Cebrâil Aleyhisselâm Resûlullah’ın (asm) huzur-u saadetine girmek için izin istedi. Allah Resûlü de (asm) müsaade buyurmuştu. Fakat Cebrâil (as): Şimdi ben sizin evinize nasıl gireyim? Evinizde at ve insan resimlerini ihtiva eden bir perde asılıdır! Ya bu resimlerin başlarını koparmalısınız! Ya da bu perdeyi indirip yere sermelisiniz! Biz melâike zümresi, içinde resim bulunan eve girmeyiz dedi.”

Yani, yasak olan resmin muhtevasıdır denilebilir mi? Yani meşru bir maksada hizmet eden resimler masumdur demek ne derece mümkündür?

Soyutlama

Resimde soyut ve gerçekçi ayrımı yapacak olursak, Michalengelo’nun gerçekçi figürleri gibileri resmetmek mi yasaktır? Ayrıca, canlıların azalarını eksik resmetmek ve deforme-stilize etmek gibi yöntemler makbul müdür? Yani, karikatürler, minyatürler, çocuk yayınları için yapılan illüstrasyonlar, çizgi filmler ve 3 boyutlu animasyonların (dijital kuklalar da denilebilir, bazı filmlerde ve bilgisayar oyunlarında kullanılıyor) hükmü nedir?

Oyuncaklar

Peygamberimiz’in, Hz. Aişe’nin oyuncak bebeklerine müsaade ettiği rivayet ediliyor. Bu çerçevede oyuncak asker ve bebekler, at şeklinde salıncaklar, 2 boyutlu, 3 boyutlu kuklalar (Hacivat-Karagöz) ve süs biblolarına ne dersiniz? (Tabi bunları tasarlayan-çizen-modelleyen sanatkarlar olduğunu düşünürsek)

Heykeller

Soyut heykeller, kabartmalar, abideler, biblolar, tıb ve tasarım öğreniminde kullanılmak üzere yapılan insan modellerinin durumu nedir?

Cevap

Öncelikle bu son derece önemli soruyu bu şekilde tafsilata giderek gündeme getiren okuyucuya teşekkür etmemiz gerekiyor.

Fotoğraf, resim, heykel… meselesi öteden beri üzerinde tartışma yapılan ve farklı görüşler serd edilen bir mesele. Hakkında müstakil eserler, risaleler kaleme alınmış, fetvalar verilmiş.

Bir sonraki yazıda –eğer becerebilirsem– bunlardan ulaşabildiklerimi özetlemeye çalışacağım.

Milli Gazete – 28 Mayıs 2006