Soru
İnternet üzerinden açık artıma usulü çeşitli hediyelik eşya satmayı düşünüyorum. Öncelikle dinimizde açık artırma haram mıdır? Mesela 10 liralık mala 1000-2000 liraya kadar fiyat veriliyor (bu yöntemle), bu caiz midir?
İkinci sorum normal bir satış yapacak olsam bir mala en fazla ne kadar kar koyabilirim?
Son olarak da, malı yollamadan önce parayı almak caiz midir?
Cevap
Kredi kartıyla alış-veriş yapmanın hükmü konusunda da birkaç soru gelmişti. Bu vesileyle onlara da cevap vermiş olalım.
İnternet üzerinden yapılan alışveriş bildiğim kadarıyla ancak kredi kartıyla yapılabildiği için, konuyu birkaç başlık halinde ele almak gerekir.
- Kredi kartıyla alışverişin hükmü.
- Ödeme kredi kartıyla yapılacağı için peşin sayılacağından, para peşin mal veresiye şeklinde yapılan alışverişin hükmü.
- Açık artırma yoluyla satış yapmanın hükmü.
- Kâr haddi meselesi.
Aynı sırayla cevaplandıracak olursak;
- Kredi kartıyla alış-veriş yaparken, kartı veren kuruluşun kefaleti ile işlem yapmış oluyoruz. O kuruluş, karşı tarafa şöyle demiş oluyor: Bu kişinin elindeki kart benim teminatımdır; onu elinde bulunduran kişiye ben kefilim.
Kartla alış-veriş yapıldığında, satıcı parasını bankadan alıyor. Müşteri de bankayla arasındaki anlaşmanın mahiyetine göre borcunu ödüyor. Kredi kartıyla alışverişte kartı sağlayan kuruluş, kredi kartıyla alışveriş imkânı sağlarken yaptığı masraf karşılığı belli bir ücret alabilir. Bunun dışında kuruluşun, alış-verişin tutarını aşan ödeme talebi, her ne isim altında olursa olsun faizdir.
Böyle durumlarda harama düşme endişesi taşımamak için, faizsiz çalışan finans kuruluşlarının kartlarını tercih etmek ve kart borcunu taksitlendirip faize bulaşmak yerine, borcun tamamını tek seferde ödemek en iyisidir.
- Para peşin, mal veresiye olduğunda, buna “selem akdi” denir ve belli şartlarla caizdir. Bu şartları şöyle özetleyebiliriz:
– Akitte, tarafları anlaşmazlığa götürecek ölçüde belirsizlik bulunmamalıdır.
– Malın miktar ve evsafında, keza paranın miktar ve cinsinde herhangi bir belirsizlik bulunmamalıdır.
– Ödemenin veya malın tesliminin zamanı ve şekli konusunda herhangi bir belirsizlik olmamalıdır.
Konunun başka önemli detayları da vardır. Bir bilenden veya kaynaklardan (Prof. Dr. Hamdi Döndüren hocanın Ticaret İlmihali tavsiyeye şayandır mesela) iyice tetkik edilmelidir
- Açık artırma yoluyla satışa gelince, Efendimiz (s.a.v)’in, Ensar’dan fakir bir adamın bir-iki parça eşyasını açık artırma diyebileceğimiz şekilde satmıştır.
Müzayedenin de dikkat edilmesi gereken noktaları vardır. Bunları da iyice öğrenip dikkate almak gerekir.
Bir de müzayedeye müşteri kızıştırmak için katılmak, başkasını müzayededen çekilmeye veya fiyatı belli miktardan fazla artırmamaya ikna için çeşitli metotlar kullanmak gibi alış-verişi geçersiz kılan unsurlar söz konusu olmamalıdır.
- İslam, alış-verişlerde önceden tayin edilmiş belli kâr hadleri getirmemiştir. Makul sınırlarda olması ve “aldatma” içermemesi şartıyla alış-verişte “karşılıklı rıza” unsuru gözetilmiştir. Malın fiyatını aşırı şekilde düşürerek yahut yükselterek piyasayı olumsuz etkilemeye çalışmamalıdır.
Milli Gazete – 4 Mart 2007