Kütüb-i Sitte müellifleriyle çağdaş olan İmam et-Tahâvî, Hadis, Fıkıh ve Akaid sahalarında bu ümmetin medar-ı iftiharlarındandır. Önceleri Şafiî iken, bilahare Hanefî mezhebine intikal eden İmam et-Tahâvî, ülkemizde ne yazık ki yeterince tanındığını söyleyemeyeceğimiz bir müctehid alim.

Günümüze intikal eden eserlerine yüzeysel bir bakış bile onun ilmî kişiliği hakkında gerekli fikri vermeye fazlasıyla yeterlidir. Fıkıh sahasında Muhtasar’ı ve İhtilâfu’l-Ulemâ’sı, Hadis sahasında Şerhu Müşkili’l-Âsâr’ı, İmam eş-Şâfi’î’den, el-Müzenî kanalıyla ahzeylediği rivayetlerini naklettiği es-Sünenu’l-Me’sûre (Sünenu’ş-Şâfi’î), Hadis fıkhı sahasında Şerhu Ma’âni’l-Âsâr’ı, Tefsir sahasında Ahkâmu’l-Kur’ân’ı, ve Akaid sahasında el-Akîdetu’t-Tahâviyye’si matbudur.

Muhtasaru’t-Tahâvî, merhum Ebu’l-Vefâ el-Efgânî tahkik ve ta’likiyle Pakistan’da basıldı. Başka baskısı oldu mu, bilmiyorum. İhtilâfiu’l-Ulema ise İmam Ebû Bekr el-Cassâs tarafından ihtisar edilmiştir. Matbu olan bu muhtasardır ve 5 cilttir.

Zahiren birbiriyle tearuz halinde olan hadislerin arasını bulma konusunda kaleme alınmış eserlerin belki de en hacimlisi olan Şerhu Müşkili’l-Âsâr, uzun yıllar önce ancak bir kısmı bulunarak 4 cilt halinde basılmıştı. Muhammed Zâhid el-Kevserî merhum, basılan bu kısmın, eserin aslının ancak yarısı kadar olduğunu söylemiştir ki, son derece isabetlidir. Eser bilahare tamamı bulunup Şu’ayb el-Arnaût tahkikiyle fihrist cildi dahil 16 cilt halinde baslınca bu tesbitin gerçeğe tamamen uygun olduğu görüldü. Eser, muhakkikin detaylı tahkik, tahriç ve ta’likleri sebebiyle 16 cilde çıkmıştır. Allah, pek çok Hadis eserine hayırlı ve unutulmaz hizmetleri geçen Şu’ayb hocadan razı olsun.

Ahkâmu’l-Kurân’ın ancak birinci cildini oluşturan iki cüzü bulunabildi ve Diyanet Vakfı tarafından Dr. Sadettin Ünal tahkik ve ta’likiyle yıllar önce basıldı. Dileğimiz geri kalan ciltlerin de bir an önce bulunup ilim aleminin istifadesine sunulması. Fıkıh bablarına göre tertip edilmiş olan eser, ahkâm ihtiva eden Kur’an ayetlerinin arkasından ilgili rivayetleri ihtiva ediyor. İmam et-Tahâvî, tıpkı Şerhu Ma’âni’l-Âsâr’da olduğu gibi bu eserde de ayet ve hadislerden istinbat edilen ahkâm üzerinde tartışma ve tercihlerde bulunur.

el-Akîdetu’t-Tahâviyye, adının açılımından da kolayca anlaşılabileceği gibi, Hanefî mezhebinin üç imamının akidesini yansıtan önemli bir eser. Günümüzde dolaşımda olan en yaygın şerhi, İbn Ebi’l-İzz’e ait. Şarihin Selefî çizgisi dolayısıyla Selefîler bu şerhe hayli ihtimam göstermiş ve yayılmasını sağlamışlardır. Oysa en azından matbu olanlar arasında Ekmeluddîn el-Bâbertî’ye, Abdülganî el-Guneymî el-Meydânî’ye ve Hasen Kâfî el-Akhisârî el-Bosnevî’ye ait olanlar da müstağni kalınamayacak güzellikte. Zâhid Efendi merhum, bu eserin en güzel şerhinin Konevî’ye ait olduğunu söyler.

Şerhu Ma’âni’l-Âsâr’a gelince, Bedruddîn el-Aynî merhum tarafından şerh edilmiştir. Hindistan ulemasından Erşed el-Medenî tarafından yaklaşık 6 cildinin neşredildiğinden haberdar olduğumuz bu mübarek eseri henüz görüp inceleme şansına sahip olamadık. el-Aynî’nin, bu eserin ravilerine tahsis ettiği Meğâni’l-Ahyâr isimli çalışması ise Es’ad Muhammed et-Tayyib tahkikiyle yıllar önce basılmıştı. Muhammed Yusuf el-Kadehlevî’nin Emâni’l-Ahbâr isimli şerhi de matbudur.

İmam et-Tahâvî’nin 25’ten fazla eseri bulunduğu zikredilmektedir. Yukarıda da belirttiğim gibi çeşitli ilim dallarına ait olan bu eserlerin pek çoğu daha sonraki dönemlerde şerh, haşiye, ihtisar çalışmalarına konu olmuştur.

Güzel bir gelişme olarak İmam et-Tahâvî’nin Şerhi Ma’âni’l-Âsâr’ının tercüme edildiğinden haberdar oldum. Kitabî Yayınevi tarafından 2007’de neşrine başlanmış ve şu ana kadar 5 cilt neşredilmiş. Eser bana ulaştığında 6. cildin de yayımlandığını haber verdiler.

Çevirinin ehil bir isme, muhterem M. Beşir Eryarsoy’a yaptırılmış olması önemli. Her ne kadar çeviride önemli bir tahriç faaliyeti göze çarpmıyor ise de, çevirinin tahkikli bir baskı esas alınarak yapılmış olması bu eksikliği nisbeten kapatmış. Hadis metinlerinin orijinallerinin harekeli olarak konmasından, baskı kalitesine kadar pek çok unsur, esere şanına layık bir özen gösterildiğini anlatıyor.

Emeği geçen herkesi tebrik ediyor, bu muhalled eserin tercümesinin, ülkemizde de maalesef yayılma eğilimi gösteren “Hanefî mezhebinin Hadis yönünün zayıf olduğu” iddiasının kökünün kazınmasına vesile olmasını diliyorum.

İletişim için:

Çatalçeşme sk. Üretmen han No: 8 Cağaloğlu/İSTANBUL

Tel/Faks: 0212.512 45 43 – 512 51 66

www.kitabiyayinevi.com – www.kitabiyayinevi.net

e-posta: [email protected]

Milli Gazete – 11 Ekim 2008