el-Cebertî, Acâibu’l-Âsâr‘da, 1188 yılı olaylarını anlattığı bölümde^[1]el-Cebertî, Acâibu’l-Âsâr, I, 604 vd. babası Mısır müftüsü ve meşhur Hanefî fakihi Bedruddîn el-Hasen b. İbrâhîm ez-Zeyla’î el-Cebertî’nin biyografisini verirken birçok hocadan okuduğu kitapları ve aldığı icazetleri zikreder. Bu cümleden olarak “Bâ Alevî” diye bilinen Ömer b. Ahmed b. Akîl es-Sakkâf el-Mekkî’den aldığı icazete de yer verir. Orada el-Esmâu’l-İdrîsiyye (veya Erba’în-i İdrîsiyye)‘nin Şihâbuddîn es-Sühreverdî^[2]Sühreverdiyye tarikatının kurucusu Ebû Hafs Şihâbuddîn Ömer b. Muhammed el-Kuraşî (632/1234). Avârifu’l-Ma’ârif sahibi Ebu’n-Necîb Dıyâuddîn Abdulkahir b. Abdillah … Continue reading kanalıyla gelen sened silsilesi de yer almaktadır. Söz konusu silsilede es-Sühreverdî’den yukarıya doğru yer alan isimler şöyledir: Vecîhuddîn Ammûye → Ahmed el-Esved ed-Dîneverî → Memşâd ed-Dîneverî → el-Cüneyd el-Bağdâdî → Seriyy es-Sekatî → Ma’rûf el-Kerhî → Dâvud et-Tâî → Habîb el-Acemî → el-Hasenu’l-Basrî → Hz. Ali (r.a) → Efendimiz (s.a.v).^[3]el-Cebertî, A.g.e., I, 617-8.

Söz konusu Esma‘nın senedle gelmiş olması güvenilebileceği anlamına gelmez. Zira bu senede yakından baktığımızda dikkatimizi çeken önemli hususlar bulunduğunu görüyoruz:

• Şihâbuddîn es-Sühreverdî’nin hemen üzerinde yer alan Vecîhuddîn Ammûye’nin kimliği. Şu ana kadar es-Sühreverdî’nin bu isimde bir şeyhine rastlamadım. Buna mukabil, es-Sühreverdî’nin sened silsilesini takip ettiğimizde karşımıza ilk çıkan isim Avârifu’l-Ma’ârif yazarı Dıyâuddîn Ebu’n-Necîb Abdülkahir b. Abdillâh es-Sühreverdî’dir ki, şeyhi ve amcasıdır. Tasavvuf hırkasını da ilk defa onun elinden giymiştir. Ona hırka giydirense, amcası Vecîhuddîn b. Ammûye’dir. ^[4]Sirâcuddîn el-Kazvînî, Meşyeha, 244. el-Cebertî’nin yukarıda adı geçen eserinde muhtemelen bir müstensih veya baskı hatası sonucu bu isim “Ammûye diye bilinen Vecîhuddîn” şeklinde zikredilmiş olmalıdır.
• Eğer bu doğruysa, el-Esmâu’l-İdrîsiyye‘nin sened silsilesinde Şihâbuddîn es-Sühreverdî ile dedesi Vecîhuddîn b. Ammûye arasında en az bir kişi daha bulunmalıdır. Bu durumda senedin daha ilk halkasında bir kopukluk bulunduğunu söylemek durumundayız.
• Diyelim ki Vecîhuddîn Ammûye, benim tesbit edemediğim bir isimdir ve Şihâbuddîn es-Sühreverdî’nin kendisiyle görüşebileceği bir zaman aralığında yaşamıştır. Ancak bu defa da onunla, senedde onun hemen üstünde yer alan Ahmed el-Esved ed-Dîneverî arasında koskoca bir aralık vardır. Zira Ahmed el-Esved ed-Dîneverî, Avârifu’l-Ma’ârif sahibi Dıyâuddîn es-Sühreverdî’nin dedesi Sa’d b. el-Hüseyn’e hırka giydiren zattır.^[5]el-Kazvînî, A.g.e., 245. Bir başka ifadeyle Ahmed el-Esved ed-Dîneverî ile Vecîhuddîn Ammûye arasında bir kuşak vardır.
• Söz konusu kopuklukların ne anlam ifade ettiği şuradan da anlaşılabilir: Bu silsilede yer alan Memşâd ed-Dîneverî 299/911 yılında vefat etmiştir.^[6]Ebu’l-Kasım el-Kuşeyrî, er-Risâletu’l-Kuşeyriyye, 77; İbnu’l-Cevzî, Sıfetu’s-Safve, IV, 78. Şihâbuddîn es-Sühreverdî’nin vefat tarihi ise 632/1234’dir. Bu iki zat arasında (hicrî tarihlendirmeyle) 333 yıllık bir zaman aralığı vardır. Ancak senedde bu ikisi arasında yer alan ravi adedi sadece 2’dir. Nitekim el-Cebertî, Efendimiz (s.a.v)’in Hz. Ali (r.a)’a öğrettiği bir zikrin aşağıya doğru hangi silsileyle geldiğini zikrederken Memşâd ed-Dîneverî ile Diyâuddîn es-Sühreverdî arasında tam üç ravi ismi zikreder. Şihâbuddîn es-Sühreverdî’ye geldiğimizde bu sayı kaçınılmaz olarak 4’e çıkacaktır ki normali de budur.^[7]Bkz. el-Cebertî, A.g.e., I, 472. Bu isimler Muhammed ed-Dîneverî, Kadı Vecîhuddîn ve Ömer el-Bekrî’dir.

Şimdilik bu kadar…

Vahdet Gazetesi – 28 Ocak 2015