Soru
Bir okuyucu, aşağıdaki rivayetlerin durumunu soruyor:
“Ümmetimin âlimleri ben-i İsrail’in nebileri gibidir.”
“Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz.”
“Ölmeden önce ölünüz.”
“Sen olmasaydın âlemleri yaratmazdım.”
Efendimiz doğduğu gece kisranın sarayının sallanması ve ondört tane sütunun düşmesi Farsların bin yıllık sönmeyen ateşinin sönmesi ve diğer olaylar
Cevap
Yukarıdaki sırayla cevaplandıracak olursak;
- “Ümmetimin alimleri Beni İsrail’in nebileri gibidir.”
Bu rivayetle ilgili olarak bu yılın 13 Mart’ında bu köşede yazılanlara bakılabilir. Özeti şu: Anlam olarak doğru olsa da, bu rivayetin herhangi bir senedi bilinmemektedir.
- “Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz.”
Bu rivayeti bu lafızlarla bulamadım.
“Çin’de bile olsa ilmi talep edin” anlamında bir rivayet mevcuttur. Ancak rivayet yolları oldukça zayıftır, hatta batıl olduğunu söyleyen alimler vardır.[1]Bkz. es-Sehâvî, el-Makâsıdu’l-Hasene, 93.
el-Münâvî, es-Süyûtî tarafından iki varyantı zikredilen bu rivayetin bir varyantının senedinde yalancı bir ravi bulunduğunu aktarır. Diğer varyant ise cidden zayıf bir senedle gelmiştir.[2]el-Münâvî, Feydu’l-Kadîr, I, 542-3.
- “Ölmeden önce ölünüz.”
İbn Hacer, bu söz hakkında “sabit değildir” demiştir.[3]es-Sehâvî, el-Makâsıdu’l-Hasene, 436. Zayıf ve metruk (terk edilmiş) ravilerle uydurma hadisleri konu edinen eserlerde görülen “Sabit değildir, sahih değildir…” gibi ifadeler, hakkında kullanıldıkları rivayetin mevzu/batıl olduğunu gösterir. Buna mukabil ahkâm vb. sahalarda ise “sahih değildir” ifadesi, söz konusu hadisin hasen veya zayıf olabileceği anlamına gelir.
Ali el-Karî, el-Masnû’ isimli eserinde[4]el-Masnû’, 198. bu söz hakkında sadece İbn Hacer’in yukarıdaki tesbitini aktarır. el-Esrâru’l-Merfû’a’da ise ilave olarak şunları söyler: “Bu, Sufiyye’nin sözlerindendir. Kastedilen anlam şudur: Mecburi ölümden önce isteyerek ölün. Buradaki “isteyerek ölmek”ten kasıt, şehvet ve faydasız/boş şeyleri ve buna terettüp eden sürçme ve gafleti terk etmektir.”[5]el-Esrâru’l-Merfû’a, 348.
- “Sen olmasaydın alemleri yaratmazdım.”
Bu rivayetin de uydurma olduğu söylenmiştir.[6]el-Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, II, 214. Konuyla ilgili kaynaklarda genellikle es-Sağânî’nin bu doğrultudaki hükmü nakledilmekte, rivayetin senediyle ilgili herhangi bir bilgi verilmemektedir. Ali el-Karî şöyle der: “Fakat manası sahihtir. ed-Deylemî, İbn Abbâs (r.a)’dan merfu (Hz. Peygamber (s.a.v)’in sözü) olarak şöyle rivayet etmiştir: “Cibrîl bana geldi ve şöyle dedi: “Ey Muhammed! Eğer sen olmasaydın Cennet yaratılmazdı. Eğer sen olmasaydın Cehennem yaratılmazdı.” İbn Asâkir’in rivayetinde ise “Sen olmasaydın dünya yaratılmazdı” şeklindedir.”[7]Ali el-Karî, el-Esrâru’l-Merfû’a, 288.
Devam edecek.
Milli Gazete – 15 Mayıs 2006