Taha Akyol’un, “diyânî hüküm-kazâî hüküm” ayrımından laiklik çıkaran yaklaşımının temel yanılgısı, söz konusu tasnifin ilk kısmını oluşturan “diyanî hüküm” tabirindeki “diyânî” kelimesinin “dinsel” anlamına geldiği düşüncesinden kaynaklanıyor. Bu bakış açısına göre “kazâî hüküm”deki “kaza” da “seküler hukuk”u ifade ediyor kaçınılmaz olarak!

Oysa bu tabirlerin ikisi de Fıkhî olmakla “dinî” karakterlidir ve “diyânî” olan da “kazâî” olan da “din içi” hükümleri anlatır. Aralarındaki farklılık ise hangi merci tarafından ortaya konuldukları noktasındadır. “Diyânî” hükmün sadır olduğu merci “müftü”dür ve bu hükmün bağlayıcılığı yoktur. Kişi, başına gelen herhangi bir olayın hükmünü müftüden sorarak öğrenebilir. Aldığı cevap kalbine yatmazsa başka bir müftüye gidebilir. Müftünün vereceği cevap (yani fetva), muhatabın durumuna göre “azimet” ifade edebileceği gibi, “ruhsat” karakterli de olabilir. Dediğim gibi, bu hükümle amel etmek kişinin kalbinin mutmain olmasına bağlıdır.

“Kazâî” hükme gelince, burada iş müftüden çıkmış, kadıya intikal etmiştir. Kadıya intikal eden her iş, bireylerin inisiyatifinden çıkmış, bir anlamda kamuya mal olmuştur. Dolayısıyla kadı efendinin vereceği hükmün (yani kazanın) özelliği, bağlayıcı olmasıdır. Kişi, “benim kalbime yatmadı” diyerek kadı efendinin verdiği hükme uymazlık edemez.

Gözden kaçırılmaması gereken nokta şurası ki, müftü efendi de, kadı efendi de Şer-i Şerif’in dışına çıkıp bir başka zeminde icra-i faaliyet edemez. Bu sebeple her iki hüküm de –Akyol’un ifadesiyle– “dinsel”dir. Buradaki “diyânî” kelimesine aldanarak din içinde din dışı bir alan tasavvur etmek ancak “ben yaptım oldu” mantığıyla mümkün olabilir. Nitekim kaynaklarda söz konusu ayrımın “fetva-kaza” şeklinde de ifade edildiği ehlinin malumudur…

Akyol devam ediyor: “Klasik fıkıh ulemasından farklı olarak Karaman, eserlerinde “recm” konusunu ‘nötr’ bir dille anlatmaz, rahatsızlığını belli eden bir dille anlatır ve bunun “diyani” (dinsel) bir kural değil, eski bir gelenek olduğunu belirtir.”

Önce Karaman hoca hakkındaki tesbit üzerinde durmamız gerekiyor. Yine bilenler biliyor ki, bu tesbit hocanın “Yeni Karaman” dönemine aittir. “Eski Karaman” ise bu konuda tamamen farklı düşünmektedir. Dolayısıyla meseleyi Akyol’un yaptığı gibi mutlak ifadelerle takdim etmek en azından okuyucunu yanıltmak anlamına gelir.

Evet, “Yeni Karaman” recm cezasının “ta’zir” niteliğinde olduğunu söylüyor: “Zina suçunun islam Hukukuna göre cezası, usulüne uygun olarak vurulan yüz sopadır. İffete ek olarak aile kurumunu korumak için evli olanların zina suçuna, recim gibi farklı ve daha ağır bir cezanın uygulanması had (sabit, değişmez) ceza değil, tazir (değişebilir, yöneticilere bırakılmış) bir cezadır. İslam tarihi boyunca da nadir olarak uygulanmıştır.”^[1]http://www.hayrettinkaraman.net/sc/00107.htm.

“Recim cezası, bilindiği üzere, zina eden evli erkek ve kadının taşlanarak öldürülmesidir. Genellikle fıkıh kitaplarında bu ceza, İslam’ın değişmez cezalarından bir olarak gösterilmiş olmakla beraber farklı ictihadlar da mevcuttur. Kur’an-ı Kerim’de evli bekar ayrımı yapılmadan zina suçunun cezası recim değil, celde (belli usul ve şekilde yüz sopa) olarak ifade edilmiştir. Hz. Peygamber zamanında bir iki recim uygulaması olmuştur; ancak hüküm ve uygulama şekline bakıldığında bu cezanın had (değişmez ceza) değil, takdiri ve uygulaması yöneticilere bırakılmış “tazir” çeşidinden bir ceza olduğu anlaşılmaktadır.”^[2]http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/laikduzen/4/0182.htm.

“İslam’ın temel kaynağı Kur’an’a göre zina eden erkek ve kadına yüz mutedil (sakat bırakmayan, vücutta iz yapmayan) sopa vurulur. Kur’an bu cezada evli ile bekarı ayırmıyor. Hadislerde birkaç evli zaniye recim uygulandığı anlatılıyor; ancak bunun devamlı ve gerekli bir ceza olduğuna dair kesin delil yoktur, tazir (suçu önlemek için yönetimin tarihi olarak uygun bulduğu, değişmeye açık) ceza nevinden olduğu anlaşılmaktadır.”^[3]http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/hayat2/0260.htm.

Bu örnekler, recm cezası hakkında “Yeni Karaman” döneminin bakış açısını yansıtıyor. “Eski Karaman” döneminin tesbitlerini ise Pazartesi günü görelim.

Milli Gazete – 12 Aralık 2009