Bir önceki yazıda bahsi geçen el-Meliku’l-Muazzam’ın kardeşi el-Meliku’l-Kâmil lakabıyla anılan Muhammed b. Muhammed de Eyyubiler’in alim yöneticilerindendir. İştigal sahasını ağırlıklı olarak Hadis ilminin teşkil ettiği bu sultan, Hadis ezberine ve nakline büyük önem vermiştir. Sahîhu Müslim‘e ta’lîkâtı mevcuttur. Ebu’l-Kasım es-Safrâvî, ondan dinlenen kırk hadisi ihtiva eden bir Cüz kaleme almıştır. Bu sultan da ulema ile mücaleseye rağbet eder, hatta münazaralara katılırdı.

Eyyubiler’in bir diğer alim yöneticisi el-Meliku’l-Mansûr Nâsıruddîn Muhammed’dir. Hadis ilminde bilgi sahibi bulunan bu sultan, özellikle Tarih sahasında yoğunlaşmayı tercih etmiştir. et-Târîhu’l-Kebîr ve Tabakâtu’ş-Şu’arâ isimli eserleri bilinmektedir.

Dönemin, günümüzde ismi belki de en çok bilinen alim yöneticisi, el-Meliku’l-Müeyyed İmâduddîn Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ali’dir. Geriye bıraktığı birçok eser arasında el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer ve Takvîmu’l-Buldân, ona ilmî şöhretini kazandıran eserler olarak temayüz eder.

Selahaddin Eyyubi’nin kendisi gibi oğulları Zahîruddîn Ahmed, el-Meliku’z-Zâhir Gazi, (yukarıda adı geçen) Ebu’l-Fida’nın babası el-Meliku’l-Efdal Ali, el-Meliku’l-Azîz Osman ve el-Meliku’l-Muazzam Turanşah, keza Selahaddin’in kardeşi el-Meliku’l-Âdil Muhammed ile oğlu el-Meliku’l-Eşref Musa b. Muhammed de özellikle Hadis ilmine sarf-ı mesai etmeye itina göstermeleriyle dikkat çeken alim yöneticilerdendir. Mezkûr zatlardan sonuncusu –ki Sahîhu’l-Buhârî‘yi İbnu’z-Zebîdî’den 8 günde dinlemiştir–, kendisinden önce yönetici olan kardeşi el-Meliku’n-Nâsır Davud b. İsa’nın aksine Felsefe ve pozitif bilimlere rağbet etmemiş, Dimeşk ve havalisinde yönetici olduğu zaman dinî ilimlerin yaygınlaşmasını teşvik etmiştir. el-Meliku’n-Nâsır’ın oğlu Ebu’l-Mehâsin Yusuf da babasının tavrını benimsemeyerek dinî ilimlere, özellikle de Hadis’e karşı özel bir ihtimam göstermiştir. ed-Dimyâtî, Mu’cem‘inde kendisinden rivayette bulunmuştur.

el-Muvatta‘ı senediyle rivayet etmiş olan el-Meliku’s-Sa’îd Abdülmelik b. İsmail ve yine Hadis meclislerinde bulunmaya rağbetiyle tanınan kardeşi el-Meliku’l-Mansûr Mahmud da dönemin anılması gereken diğer alim sultanlarıdır.

Eyyubiler devrinin vezir ve diğer üst düzey yöneticileri arasında da pek çok ilim adamı göze çarpar. Bu meyanda ismi mutlaka zikredilmesi gerekenler şunlardır:

Vezirlik ve kadılık yapmış olan Abdurrahîm b. Ali el-Beysânî. Dönemin es-Silefî ve İbn Asâkir gibi zirve isimlerinden Hadis dinlemiş olan bu zat, çağının en fasihi olarak ün yapmıştır.

Cemâluddîn Ali b. Yusuf el-Kıftî. Eyyubiler döneminde vezirlik yapmış olan el-Kıftî, pek çok ilim dalında bıraktığı eserleriyle ünü günümüze kadar ulaşan ulemadandır. Târîhu’n-Nuhât, Ahbâru’l-Musannıfîn vemâ Sannefûhu, Ahbâru’s-Selçûkiyye, ez-Zehebî tarafından “tavsif edilemeyecek kadar çok” diye nitelendirilen eserlerinden bazılarıdır.

Milli Gazete – 20 Mayıs 2003